MenuPromieniowanie słoneczne często kojarzy się z piękną pogodą, najczęściej z wakacjami, latem. Tu pojawia się pytanie, czy tylko latem powinniśmy obawiać się promieniowania UV? Czy w ogóle powinniśmy się go bać?
Dzisiejszy wpis poświęcony będzie krótkiej charakterystyce promieniowania UV oraz jaki wpływ wywiera na człowieka.
Każdy z nas narażony jest na promieniowanie UV, niezależnie od tego, czy jest to lato czy zima. Nawet w pochmurny dzień promieniowanie ultrafioletowe na nas oddziałuje. Większość z Was spotkała sytuacja na wakacjach, kiedy stwierdziliście, że skoro dzień jest pochmurny to nie warto stosować kremu z filtrem - “przecież nie ma dzisiaj słońca”. Na pewno pamiętacie, co się wtedy stało - czerwona skóra, czyli oparzenia słoneczne (notabene bez udziału słońca).
Natężenie promieniowania UV wyrażone jest w W/m²
Największe wartości notowane są w strefach równikowych przy bezchmurnym niebie oraz w porze południowej.
Największe wartości notowane są w strefach równikowych przy bezchmurnym niebie oraz w porze południowej.
Promieniowanie UV może być odbijane lub rozpraszane w zależności od powierzchni na jaką pada:
|
 |
PODZIAŁ PROMIENIOWANIA:
Promieniowanie UV ze względu na działanie biologiczne zostało podzielone na:
- UV-A 320 - 400 nm
- UV-B 280 - 315 nm
- UV-C 100 - 280 nm
Rys. “Oddziaływanie słonecznego promieniowania ultrafioletowego na organizm człowiek”, Elżbieta Skórska
Do powierzchni Ziemi głównie dociera promieniowanie UV-A, nie zostaje zatrzymane przez gazy atmosferyczne. UV-B zostaje zatrzymane przez ozon, tlen, parę wodną w górnych warstwach atmosfery. 10% przedostaje się do powierzchni Ziemi.
Cząsteczki *ozonu skutecznie pochłaniają promieniowanie UV-B, ale też w całości zostaje zatrzymane promieniowanie UV-C. Ten typ promieniowania jest zabójczy dla organizmów żywych. Dlaczego tak się dzieje? Ten zakres fali niszczy ważne związki biologiczne, takie jak: kwasy nukleinowe: DNA, RNA.
*Ozon to forma alotropowa tlenu. Trójatomowy gaz o dużej reaktywności.
Smart Servier Medical Art. Dostęp online: https://smart.servier.com/
| Promieniowanie UV-A od literki A - ageing. Dociera do skóry właściwej, a skutków tego nie zobaczycie od razu. Szkody wywołane tym promieniowaniem będą widoczne po latach. Tutaj mamy do czynienia z uszkodzeniem włókien kolagenu i elastyny, a to wszystko wiąże się z fotostarzeniem skóry. |
Dostęp online: https://www.dermatologyadvisor.com/home/decision-support-in-medicine/dermatology/aging-skin-photoaging-skin/ |
 |
Promieniowanie UV-B, czyli z ang. burning. Działa na powierzchni skóry (penetruje tylko do naskórka) i powoduje poparzenia słoneczne, zaczerwienienia. |
___________
Ciekawostka: Dopiero pod
koniec lat 90 ub.w. zrozumiano,
że to nie promieniowanie UVB
powoduje starzenie. Tym
winowajcą jest właściwie
promieniowanie UVA.
___________
WPŁYW PROMIENIOWANIA UV NA SKÓRĘ
1. KORZYSTNY WPŁYW - SYNTEZA WIAMINY D3
Promieniowanie słoneczne jest nam niezbędne w procesie syntezy witaminy D3. Promieniowanie UV-B fotoaktywuje syntezę tej witaminy, która jest potrzebna do prawidłowego działania organizmu, m.in. gospodarki wapniowo-fosforanowej. Ma to szczególne znaczenie dla dzieci - ochrona przed krzywicą, a także osób starszych narażonych na osteoporozę. Bierze udział w metabolizmie wapnia, zwiększając wchłanianie jelitowe.
Rozróżniamy dwa rodzaje witaminy D, inaczej nazywanej kalcyferolem:
- witamina D2 (ergokalcyferol)
- witamina D3 (cholekalcyferol)
Przyjmuje się, że długość fali promieniowania UVB 290 - 315 nm w ilości 40 J/m2 zapoczątkowuje proces syntezy witaminy D3.
Zawarty w skórze związek 7-dehydrocholesterol przy udziale promieniowania UVB przekształcony zostaje w prowitaminę D3, następnie w ciągu kilku godzin ulega izomeryzacji do witaminy D3.
________
15 minutowe przebywanie na
słońcu zapewnia wytworzenie
dziennej porcji witaminy D3.
_______
słońcu zapewnia wytworzenie
dziennej porcji witaminy D3.
_______
Co w przypadku nadmiaru witaminy? Nadmierne ilości zostają przekształcone w nieaktywne fotoprodukty (lumisterol i tachysterol).
Wg WHO ponad 4 mld ludzi na świecie ma niedobory witaminy D. W Polsce rekomenduje się suplementację witaminy szczególnie w okresie jesienno-zimowym, czyli od listopada do lutego (Krzyścin i współaut. 2011).
🔜 O powstawaniu opalenizny osobny wpis wkrótce.
2. SZKODLIWY WPŁYW PROMIENIOWANIA UV
|
Oprócz korzystnego wpływu promieniowania słonecznego, niestety są też negatywne skutki. Jednym i właściwie najważniejszym powodem, dla którego powinniśmy chronić skórę przed promieniowaniem UV to choroba nowotworowa, jaką jest czerniak.
Promieniowanie UV jest pochłaniane przez chromofory, czyli takie związki biologiczne jak DNA, RNA, aminokwasy (tyrozyna, tryptofan) i melanina w ludzkiej skórze.
|
 |
Uruchamiane są reakcje fotochemiczne oraz reakcje z udziałem reaktywnych form tlenu (o tym będzie osobny temat związany z fotostarzeniem skóry).
Szkodliwe produkty takich reakcji są naprawiane przez specyficzne enzymy. Świat byłby piękny, gdyby za każdym razem tak się działo, jednak nie zawsze komórki są w stanie naprawić wszystkie uszkodzenia. Dochodzi wówczas do mutacji, w skrócie następują zmiany mechanizmów fotoochronnych lub nawet śmierć komórki.
Zmiany powstałe w wyniku mutacji DNA komórki w dalszej kolejności mogą doprowadzić do nowotworzenia, czyli rozwoju nowotworów: czerniaka, raka podstawnokomórkowego lub płaskokomórkowego skóry.
Co robić, aby zminimalizować pojawienie się nowotworów skóry:
- Unikać przebywania w porze największego nasłonecznienia: między 11:00 a 16:00
- Stosować kremy z wysokim filtrem
- Pamiętać o okularach, nakryciu głowy oraz jeśli to możliwe odpowiedniej odzieży chroniącej przed promieniowaniem
- Regularnie obserwować i badań pieprzyki i znamiona
- Nie korzystać z solarium, które zwiększa wystąpienie raka skóry
_______
Korzystanie z lamp w solariach
zwiększa 12-krotnie roczną
ekspozycję na promieniowanie
UV (Borzęcki i współaut. 2005)
________
Promieniowanie UV to niezwykle rozległy i obszerny temat. W następnych wpisach dowiecie się:
- Jak powstaje opalenizna i co to jest Index UV
- Ochrona skóry przed promieniowaniem UV, czyli filtry. Podział i sposób, w jaki działają.
- Aplikcja i zmywanie filtrów
- Kontrowersje wokół filtrów organicznych (chemicznych)
- Fotostarzenie skóry vs antyoksydanty.
Literatura:
[1] Borzęcki A., Chodorowska G., Stępień K., Maciąg
J., 2005. Nieczerniakowe raki skóry – problem nadal aktualny. Nowa Medycyna 2
[2] Skórska E. Oddziaływanie Słonecznego Promieniowania Ultrafioletowego Na Organizm Człowieka. ,,Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych” 65 (313) 2016.
[3] Łastowiecka-Moras E, Bugajska J. Naturalne promieniowanie UV a przedwczesne starzenie się skóry człowieka. Bezpieczeństwo Pracy: nauka i praktyka. 2011:8-10.
[4] Magdalena Olbryt, (2013): Rola mikrośrodowiska nowotworowego w powstaniu i progresji czerniaka skóry. Postepy Hig Med Dosw; 67 413-432;